چگونگی
نحوۀ تامین فضاهای آموزشی در ایران از آغاز تا امروز روند یکنواختی و
مدونی نداشته است، دلیل آن را می‌توان در تغییر روند رشد جمعیت در قبل و
بعد از انقلاب دانست. تأمین فضاهای آموزشی در بخش دولتی از طریق بخشی از
بودجه‌ای که هر ساله در اختیار وزارت مربوطه قرار می‌گیرد، تامین می‌شود.
اما این مقدار به‌ویژه در دو دهۀ اخیر نتوانسته است به گونه‌ای رضایت‌بخش و
مطلوب نیازهای فضای آموزشی را برای دانش آموزان کشورمان تامین کند. اگر
مدارس غیردولتی را نماد بخش خصوصی در حوزۀ آموزش ایران بدانیم، این نوع
مدارس حدود ۱۰ % از سهم آموزش را بر عهده دارند. بررسی شرایط مدارس در
استان‌های مختلف نشان می‌دهد موسسان مدارس غیردولتی با هر ساختاری، به ندرت
توانسته‌اند مالک فضای مدرسه خود باشند و یا فضایی رایگان در اختیار داشته
باشند. بالا بودن هزینه تهیه فضا باعث می‌شود، مدیران مدارس نتوانند به
فکر تدوین روش‌های جدی آموزشی باشند، زیرا در روش‌های جدید فضای آموزشی
خصوصیات ویژه‌ای دارد و برای تهیه و تدارک فضایی که واجد این خصوصیات باشد
باید هزینه‌های بالایی پرداخت شود که این امر مسیر را برای مدیران مدارس
غیردولتی دشوار می‌کند و حتی اگر بتوانند چنین هزینه ای را به هر شکلی
متقبل شوند با افزایش شهریه مدرسه را به مدارسی خاص که تنها قشر خاصی
توانایی استفاده از چنین فضایی را خواهند داشت تبدیل می‌کنند.چند سال پیش
سازمان نوسازی و تجهیز مدارس از بچه‌ها خواست مدرسه‌ای را که دوست دارند،
نقاشی کنند. در اکثر نقاشی‌ها دخترها یک شاخه گل روی میز معلم‌ها گذاشتند و
پسرها زمین فوتبال کشیدند.
واقعیت این است که دیوارهای زخمی و کثیف، رنگ‌های بی‌روح، نیمکت‌های چوبی
با یک عالم کنده‌کاری روی میزهایش و یا نیمکت‌های فلزی که گوشه‌هایشان فرو
رفته‌اند، دستشویی‌های کثیف، شیرهای آب خراب، حیاط‌های کوچک بدون فضای سبز
یا بدون امکان ورزش و بازی شکل غالب مدارس ما است و خاطرات بسیاری از ما را
هم از واژه مدرسه تشکیل می‌دهد.
تغییر فضاهای آموزشی همپای تحول نظام‌های آموزشی
مدتی است گسترش علم روانشناسی و جامعه‌شناسی به این نتیجه منتهی شده که
کودکان و نوجوانان نیازمند فضاهای آموزشی شاد هستند. به ویژه این که با
گسترش شهرنشینی خانه‌ها بیش از پیش کوچک شده، شکل آپارتمانی پیدا کرده‌اند و
امکان حرکت و بازی را از بچه‌ها گرفته‌اند. در نتیجه کمبودهای آن‌ها را با
شاد کردن فضای مدارس و ایجاد امکان برای ورزش و بازی، استفاده از فضای سبز
و یا رنگ‌های شاد می‌تون جبران کرد.
علاوه بر آن فضاهای آموزش و پرورش بر کارایی برنامه‌های آموزشی اثر می‌گذارد.
مدت‌هاست در جهان برنامه‌های آموزشی و به دنبال آن فضاهای آموزشی تغییر
زیادی کرده‌اند. به عنوان مثال امروزه از هر فضایی در مدرسه برای آموزش
دانش‌آموزان به بهترین وجه بهره‌برداری می‌شود. به طوری که فضای کلاس‌ها و
حتی حیاط مدرسه انباشته از وسایل و تصاویر کمک‌آموزشی است. بچه‌های امروزی
دیگر محکوم نیستند ساعت‌ها ثابت در نیمکت‌ها بنشینند. بلکه در صندلی‌های تک
نفره‌ای می‌نشینند که سطح میز آن‌ها برای استفاده از وسایل آزمایشگاهی و
کمک‌آموزشی صاف است. با وجود این صندلی‌ها معلمان می‌توانند متناسب با هر
فعالیتی نحوه آرایش کلاس را تغییر دهند.
به عبارتی در عصر جدید فضاهای آموزشی خودشان مانند کتاب درسی، معلم و شیوه
ارزشیابی یکی از اصول برنامه‌ریزی درسی به شمار می‌آیند تا حدی که متناسب
با برنامه‌های درسی فضای آموزشی مناسب آن به وجود می‌آید.
در روش‌های سنتی آموزش، معلمان گوینده و دانش‌آموزان شنونده بودند. به
عبارتی آموزش بر مبنای سخنرانی بود و در نتیجه معلم بر دانش‌آموزان احاطه
داشت. در نتیجه نیمکت‌های دو یا سه نفره پشت هم چیده می‌شدند و امکان حرکت و
مانور دانش‌آموزان و معلم کم بود. اما با مطالعه بر روی شیوه‌های مختلف
آموزش مشخص شده یکی از بهترین شیوه‌های آموزشی که می‌تواند به نحو مؤثری
بین آموزگار، دانش‌آموز و مباحث درسی رابطه ایجاد کند، آموزشی گروهی است.
از جمله مزایای آموزش گروهی نیز طرح ایده‌های نو و ترغیب دانش‌آموزان به
صحبت کردن است. این روش که اینک در جهان به طور گسترده به کار گرفته
می‌شود، اقتضا می‌کند که فضای آموزشی متناسب با آن تدارک دیده شود.
هم‌‌چنین در شیوه‌های آموزشی سنتی و چیده شدن نیمکت‌ها پشت سر هم بسیاری از
بچه‌هایی که قد بلندی دارند به ناچار به ته کلاس رانده می‌شوند و از ناحیه
معلم به آن‌ها توجه نمی‌شود. در حالی که اگر بچه‌ها به جای این که پشت هم
بنشینند به شکل دایره‌ای بنشینند به طور یکسان مورد توجه معلمان قرار
می‌گیرند........................................
