پاورپوینت بررسی خانه مستوفی الممالک در چهارراه گلوبندک تهران
بخشی از مطلب
خانه مستوفی الممالک مربوط به اواخر دوره قاجار است و در تهران پدر نیمه
دوم قرن سیزدهم، ناصرالدین شاه قاجار مهم‌ترین حامی و بانی ساخت بناهای
مختلف در تهران بود،این خانه دارای مشخصات خاص بناهای مسکونی دوره قاجار
است به طوری‌که در خلال سلطنت طولانی و نسبتاً آرام او، باروی هشت ضلعی
جدیدی با 12 دروازه و یک میدان مرکزی با شکوه به نام میدان توپ‌خانه برای
شهر گسترش یافته تهران ساخته شد.
یکی از بناهای این دوره (ناصری)، خانه مستوفی‌الممالک، واقع در داخل حصار
غربی است که از جهات مختلف جای تأمل دارد. عمارت مستوفی‌الممالک متعلق به
اواخر سلطنت ناصرالدین شاه قاجار، یعنی حدود 110 سال پیش، با سبک و سیاق
خاص معماری آن دوره، که ویژگی آن استفاده از عناصر و بن‌مایه‌های اروپایی
است، ساخته شده‌است.
این بنا خانه یکی از اصیل ترین رجال دوران قاجار و پهلوی، یعنی میرزا حسن
خان مستوفی‌الممالک، فرزند میرزا یوسف‌خان مستوفی‌الممالک، است که در
قسمت‌هایی تحت عناوین شجره‌نامه، زندگی‌نامه و مشاغل و مناصب حکومتی، به
آن‌ها اشاره شده‌است.
خانه مستوفی در 1311 ق، یعنی هنگامی که میرزا حسن خان مستوفی‌الممالک 19
سال بیش‌تر نداشت، ساخته شده است. با توجه به این‌که محمدتقی‌خان ریاست
بنّا خانه و منصب معمار باشی‌گری را در طول مدت سلطنت ناصرالدین شاه
عهده‌دار بود تا بر احداث بناهای ساخته شده توسط درباریان نظارت کند، و با
توجه به این‌که ساختن اغلب بناهای درباریان را در محله سنگلج به وی نسبت
داده‌اند، به احتمال زیاد، وی را می‌توان معمار یا ناظر ساخت بناهای
مستوفی‌الممالک دانست.
این خانه دارای مشخصات خاص بناهای مسکونی دوره قاجار است و ورودی آن در بخش
شرقی بنا است که با چند پله به حیاط متصل می‌شود. دور تا دور بنا را حیاط
احاطه کرده است.
این عمارت از جهت این‌که خانه مسکونی یکی از سران مشروطه و رجال نامی تاریخ
معاصر ایران است و با توجهبه این که نمونه‌ای کم نظیر و کامل از بناهای
مسکونی دوره قاجاریه بوده و نیز به جهت موقعیت محلی آن، یعنی واقع شدن در
محله سنگلج، از دیدگاه سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، تاریخی، هنری، معماری
و ... قابل بحث و بررسی است. بنای مستوفی از شمال با کوچه مستوفی، از
شرق با کوچه چال حصار و از غرب و جنوب با اماکن مسکونی هم‌جوار است. زمین
ملک به طول 57 متر و دو عرض 29 متر و 33 متر است و انتهای کوچه چال حصار
قرار گرفته است.
ابعاد بنا نیز در حدود 24/5 در 19/5 متر و ورودی بنا هم در حدود دو متر از سطح کوچه پائین‌تر است.
نمای شرقی دارای دو پنجره بزرگ در طبقه اول، در چوبی دو لنگه (ورودی اصلی بنا) و سه پنجره مربع شکل کوچک جهت نورگیر زیرزمین است.
نمای شمالی دارای چهار ستون مدوّر در طبقه اول، شش پنجره بزرگ و دری در
قسمت وسط و چهار پنجره کوچک مربع شکل جهت نورگیر و زیرزمین و یک در فلزی در
وسط، برای ورود به زیرزمین و حوض خانه آن است.
نمای جنوبی حدود یک متر پایین‌تر از سطح نمای شرقی، یعنی در حدود سه متر
پایین‌تر از سطح کوچه است. در قسمت بالا یا طبقه اول، نما دارای ده ستون
کامل مدور و دو نیم ستون چسبیده به بدنه بنا در دو گوشه و در قسمت پایین یا
نمای زیر زمین 12 ستون سنگی است که هشت تای آن به صورت جفت‌جفت (چهار
جفت) است. هفت پنجره بزرگ در بالا و هفت پنجره مربع شکل کوچک جهت نورگیر
زیرزمین در پایین نما قرار گرفته است. سقف بنا شیروانی و دارای یک خر پشته
و دودکش آجری است.
قسمت‌های مختلف بنا شامل در ورودی چوبی دولنگه، آستانه کتیبه‌دار با هفت
پله مرمرین و دو ستون در بالای آن است که به سالن مرکزی مرتبط می‌شود و در
سمت چپ و راست آستانه ورودی دو اتاق و در دو طرف سالن مرکزی دو اتاق دیگر و
بالای هر دوی آن‌ها دو اتاق دیگر قرار گرفته است. در واقع سالن مرکزی شش
اتاق در اطراف دارد.
تزیینات بنا بیش‌تر به صورت گچ‌بری و دارای نقوش حیوانات افسانه‌ای با سر
انسان و بدن شیر، انسان بال‌دار یا فرشته، گل و گیاه به شکل پیچک یا طرح
اسلیمی دسته گل، گل و گلدان، سبد پر میوه، پرندگان شکار شده و آویخته
مثل قرقاول و اردک و ... است.
میرزا حسن خان مستوفی الممالک، فرزند میرزا یوسف مستوفی‌الممالک و شکر
خانم، دختر رئیس یکی از قبایل کرد، یکی از اصیل‌ترین شخصیت‌های تاریخ
سیاسی معاصر ایران است و مقام و لقب مستوفی الممالک بیش از یک قرن در
خاندان او بوده است.
مستوفی در لغت به معنای حساب‌دار و دفتردار خزانه و در عرف حکومتی وزیر
دارایی است. او در پنجم رمضان 1291 ق، در تهران متولد شد. از پنج سالگی
زیرنظر معلم سرخانه و زیرنظر محمودخان ملک‌الشعرا تحصیل کرد. مستوفی در سن
60 سالگی درگذشت و جنازه وی در آرامگاه پدرش، خانقاه قلندرشاه، در ونک به
خاک سپرده شد.یکی از بناهای این دوره (ناصری)، خانه مستوفی‌الممالک،
واقع در داخل حصار غربی است که از جهات مختلف جای تأمل دارد. عمارت
مستوفی‌الممالک متعلق به اواخر سلطنت ناصرالدین شاه قاجار، یعنی حدود 110
سال پیش، با سبک و سیاق خاص معماری آن دوره، که ویژگی آن استفاده از
عناصر و بن‌مایه‌های اروپایی است، ساخته شده‌است.
این بنا خانه یکی از اصیل ترین رجال دوران قاجار و پهلوی، یعنی میرزا حسن
خان مستوفی‌الممالک، فرزند میرزا یوسف‌خان مستوفی‌الممالک، است که در
قسمت‌هایی تحت عناوین شجره‌نامه، زندگی‌نامه و مشاغل و مناصب حکومتی، به
آن‌ها اشاره شده‌است.
خانه مستوفی در 1311 ق، یعنی هنگامی که میرزا حسن خان مستوفی‌الممالک 19
سال بیش‌تر نداشت، ساخته شده است. با توجه به این‌که محمدتقی‌خان ریاست
بنّا خانه و منصب معمار باشی‌گری را در طول مدت سلطنت ناصرالدین شاه
عهده‌دار بود تا بر احداث بناهای ساخته شده توسط درباریان نظارت کند، و با
توجه به این‌که ساختن اغلب بناهای درباریان را در محله سنگلج به وی نسبت
داده‌اند، به احتمال زیاد، وی را می‌توان معمار یا ناظر ساخت بناهای
مستوفی‌الممالک دانست.
این خانه دارای مشخصات خاص بناهای مسکونی دوره قاجار است و ورودی آن در بخش
شرقی بنا است که با چند پله به حیاط متصل می‌شود. دور تا دور بنا را حیاط
احاطه کرده است.
و.....
