پاورپوینت بهره گیری از نور طبیعی در معماری ایران
بخشی از مطلب
دانستن روند بهره گیری از نور خورشید به اندازه روند شکل گیری مصالح و یا
شکل های مختلف زیربنائی ساختمان جهت طراحی بسیار لازم می باشد.اولین تاریخی
که ما از آن اطلاع داریم سده ی سوم هزاره چهارم ق.م می باشد که در آن زمان
جهت کسب نور و سایه از ایجاد اختلاف سطح در دیواره های خارجی استفاده می
کردند. در شهر سوخته از هزاره های سوم و دوم ق.م از روی آثار خانه هایی که
دیوار آنها تا زیر سقف باقی مانده بود می توان استنباط کرد که هر اطاق از
طریق یک در به خارج ارتباط داشته و فاقد پنجره بوده اند، در دوره عیلام در
حدود ۱۳۰۰ و ۱۴۰۰ ق.م نیز نمونه ای از پنجره های شیشه ای بدست آمده که شامل
لوله هایی از خمیر شیشه می باشد که در کنار هم و در داخل یک قاب جای می
گرفته و بطور حتم جهت روشن کردن داخل بنا مورد استفاده بوداز جمله کهن ترین
مدارک و نمونه های در و پنجره در معماری ایران را شاید بتوان در نقش قلعه
های مادی در آثار دوره شاروکین یافت. از روی نقش برجسته آشوری می توان
روزنه هایی را که بر روی برج ها ساخته شده اند تشخیص داد. در دوره هخامنشی
در تخت جمشید وضع درها به خوبی روشن و پاشنه گرد آن ها اغلب به جای مانده
است، همچنین در این کاخ ها بالای درها و حتی بام ها، روزن ها و جام خانه
هایی داشته وگرنه فضای بزرگ و سرپوشیده آن ها را چگونه چند جفت در که اغلب
بسته بوده روشن می کرده است؟در اصل از خصوصیات سبک پارسی، تعبیه سایبان و
آفتابگیر منطقی و ضروری برای ساختمان هاست. در این دوره از اصل اختلاف سطح،
جهت جذب نور به داخل استفاده می شد. بر اساس تحقیقات پروفسور ولفانگ معلوم
شده که انحراف زوایای بناهای تخت جمشید بر اساسی بنیاد گذاشته شده که
بوسیله ایجاد سایه روشن های گوناگون تعیین روز اول سال و فصول مختلف میسر
شده و این انحراف به معمار ایرانی اجازه می داده مکان های مورد نیاز برای
زیستن را به صورتی بسازد که در فصول مختلف سال هر خانه به مقدار لازم از
آفتاب و روشنایی استفاده نماید.از نورگیری بناهای اشکانی اطلاع چندانی در
دست نیست ولی «سرپرسی سایکس» در مورد کاخ هاترا می گوید: تالارهای این
مجموعه تماما دارای سقف چوبی بوده اند. ارتفاع آن ها مختلف و نیز روشنائی
آن ها از دهنه و هلال هایی بوده که به سمت مشرق باز می شدند. از روی تصویر
بازسازی شده نسا که نورگیری بنا را توسط سقف خرپا نشان می دهد این احتمال
را ممکن می سازد که اشکانیان از این روش برای نورگیری بنا استفاده می
کردند. ساسانیان تمایل به نشان دادن تضاد بین سایه و روشنائی داشته اند و
این امر درتمام بناهای آن ها مشهود است. نوک گنبد های بناهای چهار طاقی آن
ها بصورت روزنه درآمده زیرا برای افروختن آتش بدان احتیاج داشته اند.
ایوان کرخه در خوزستان، طرز نور گرفتن از اطاق را برای اولین بار نشان می
دهد، البته در بناهایی که طاق ضربی داشته اند معمولاً تأمین نور از آن قسمت
هایی بوده که سقف مسطح داشته اند.روش استفاده از طاق گهواره ای که از
انواع طاق سازی های عصر ساسانی است به معمار اجازه می داد که در فاصله میان
دو قوس پنجره تعبیه نماید و روشنایی بنا را تأمین کند.طریقه نورگیری از
جام خانه نیز همانطور که گفته شد بعد از هخامنشیان تا مدت های بسیار به
عنوان یک سنت طرح گردیده و مورد استفاده قرار گرفت و در دوره ساسانی که
استفاده از گنبد به شکل پذیرفته وسیعی معمول شده و جزء ویژگیهای این معماری
می شود می بینیم که در روی گنبد روزنه هایی با حفره هایی تعبیه می کردند
که احتمالاً برای پوشش آن ها از شیشه استفاده می کردند، تا زمانیکه
ساسانیان از دیوارهای حمال جهت تحمل بار گنبد استفاده می کردندتنها از روزن
وسط گنبد یا از روزنه های تعبیه شده بر روی آن جهت نورگیری استفاده می
کردند.اما پس از آن که بار سقف گنبدی را توسط قوس ها روی جرزها انتقال
دادند توانستند در قسمت هایی از بدنه گنبدها نورگیرهایی را بصورت هلال
تعبیه کنند. و......
