پاورپوینت بررسی سفارتخانه و کنسولگری ایران در توکیو، ژاپن - حسین شیخ زین الدین
بخشی از مطلب
شیخ زین الدین، اینجا کلام را برای معمار ابزار و وسیله نمی داند و
برای رسیدن به این مقصود کافی نمی شمارد. او معتقد است که معمار با فیلسوف
متفاوت است و «فضا»ی مورد اشاره حتماً آن فضای فکری فیلسوفانه و کلامی
نیست: «معمار با آفرینش فضا تصوری کامل تر را به وجود می آورد و به همین
دلیل است که هم بسیار مورد تحسین و هم بسیار مورد انتقاد قرار می گیرد. و
این یک قاعده انسانی است که هر شخصی ما را از فضای این عادت به فضای جدیدی
راهنمایی کند بشدت مورد اعتراض یا تشویق واقع می شود. بنابراین تا زمانی که
معماری وجود دارد و معمار به خلاقیت خویش ادامه می دهد، همواره در معرض
پاسخگویی، اقناع دیگران و نوید اعتلا و تکامل فضای فرهنگی است. کوششی که
آسان نیست و آسان به دست نمی آید». این معمار باتجربه که تاکنون در طراحی
طرح های بسیاری حضور داشته و مدیریت خیلی از طرح های معماری را برعهده
گرفته است، لازمه این دینامیسم و این حرکت همیشه و همواره را وجود فضایی
دعوت کننده و آزاد و همدلی بسیار با هنرمند عنوان می کند و معتقد است: «در
مقابل هنرمند نیز باید تعهد اعتلا بخشیدن به جامعه خویش را سنگ بنای
بنیادین خلاقیت خود بداند، تا بدین گونه رابطه دوسویه ای ایجاد شود که
نتیجه آن پیشرفت ذهنی و مادی باشد».
آغاز تحصیل در دانشگاه و رابطه استاد و شاگردی را شیخ زین الدین مصداق
ناقصی می داند از چیزهایی که گفته است. او اینجا و در بازگشت به دوران
تحصیل خود در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران چنین یادآوری می کند:
«استاد ما رابه فضاهای جدیدی از کار خلاقه و ذهنی رهنمون می شد و ما به
عنوان شاگرد بخشی از این فضا را درک می کردیم و شوق کشف بیشتر ما را به
فضاهای بهتری سوق می داد و گاهی با کمال تعجب درمی یافتیم که بسیاری از
یافته های پیشین ما باید به طور کلی مورد تجدیدنظر قرار بگیرد. در آن ایام
بسیاری از استادان مسلم هنر جهان برای ما قدر و قیمت و اهمیت امروز را
نداشتند. آنها فضاهایی را عرضه می کردند که فضاهای معتاد و مألوف ما
نبودند. به همین دلیل ما هم با آمیزه ای از شوق و انکار و تردید انتخاب
هایی می کردیم و از رهگذر همین انتخاب ها، هم خود را تعالی می بخشیدیم و هم
شخصیتی برای خود می ساختیم که هر روز باید مورد تجدیدنظر قرار می گرفت.
این دینامیسم آموزشی به ما یاد داد که بجز اصول همه چیز باید هر روز مورد
آزمون واقع شود و بهتر و کامل تر بنماید. این روند آن تعهدی را که هرگز از
پای نایستیم و همواره خود را تا پایان عمر دانشجو بدانیم، در شاگردان رسوخ
می داد».
در این میان و در گذار از گذشته ها، معمار معاصر ما حرفی هم از جهانی
شدن می زند و آن را انکارناپذیر می داند. او معتقد است که معماری برآوردن
نیازهای خاص فضایی انسان هاست و با زبان روز و با پیروی از باورها، سلایق و
ساخت ذهنی جوامع پیش می رود: «زبان معماری به درجه استحکام تمدنی ماست و
امروزه زبان جهانگیری است که فناوری و علم از ابزارهای عمده تحقق خلاقیت در
آن به شمار می آیند.
طرح ساختمان سفارت جمهوری اسلامی ایران در توکیو یکی از مهم ترین و موفق
ترین کارهای اجراه شده ی شیخ زین الدین در خارج از ایران است. سایت ساختمان
در دو قطعه زمین واقع در منطقه ی مسکونی و اداری مینیاتور کو (Miniature
Co) در توکیو قرار دارد، و با زیربنای حدود 3000 متر مربع بخش های
دیپلماتیک، کنسولی، فرهنگی، اداری، خدماتی پشتیبانی و پارکینگ را در برمی
گیرد.
شیخ زین الدین در شرح پروژه چنین می نویسد:
با آنکه ملاحظات کارکردی، تکنولوژی، شرایط زمین، آب و هوا و غیره از عناصر
اساسی مؤثر در کار معماری این ساختمان بود، همه ی آنها باید در قالبی پا به
عرصه هستی می گذاشت که این قالب از اندیشه، فلسفه و باورهای معمار و جامعه
ای که او نماینده ی آن است، شکل می گرفت. طرح حاضر هم از این قاعده پیروی
کرده است. ساختمان توکیو، بر مبنای تعادلی کامل بین خصوصیات کشورمان و
زمینه ی ساختاری توکیو، که بنا در آن واقع است، طراحی شده است. بعضی از
نشانه های ایرانی در ساختمان مثل حیاط یا دیوار ایرانی پس از ملاحظه ی
موقعیت و در قالب لفافی که آن را با زمینه ی شهری هماهنگ کند، به کار برده
شده است. این ساختمان در عین رعایت مسائل ایمنی، بیانگر نوعی شفافیت است که
انتظار داریم کشور میزبان، به عنوان خصوصیت مهم روابط بین المللی با ما
اعمال کند یا از ما انتظار آن را داشته باشد. جنبه ی دعوت کنندگی و تشویق
دیگران به دیدن خصوصیات ایرانی از جمله مسائل مهم مورد نظر طراح بوده که در
ساختمان اعمال شده است. نشانه های داخلی معماری ایرانی یک حیاط و دو دیوار
در شمال و جنوب ساختمان است و نشانه های خارجی وجود یک طاق بزرگ به نشانه
اولین ملتی است که با اختراع طاق (در چغازنبیل) در حقیقت پایه و اساس ایجاد
معماری را گذاشت. حرکت نرم و آرام شیشه و سنگ در منحنی شمالی-جنوبی بر آن
قوس بزرگ تأکید می کند. اما فقط کالبد بیرونی ساختمان مورد توجه نبوده،
بلکه سعی شده فصاها و هندسه ی طرح نیز القاء کننده ی تلاقی دو فرهنگ باشد.
سادگی و انعطاف پذیری، روح کلی بنا را می سازد. در طراحی فضاها سعی شده
ساده ترین شکل ها به کار گرفته شود. تأمین نور طبیعی نیز در این ساختمان
مورد توجه قرار گرفته است. از آنجا که طراحی پنجره های زیاد در طبقات پایین
با ایمنی بنا تناسب ندارد، نور از شکاف میان عناصر اصلی معماری به فضاهای
درونی راه یافته است. فضاهای داخلی همه داری نور کافی و چشم انداز مطلوبی
هستند، اما نحوه نورپردازی در برخی فضاها از حالت معمولی فراتر رفته و شکل
پیچیده و زیباتری یافته است.
در طراحی بنا دو گروه از مفاهیم معماری با هم تلفیق شده اند: گروه اول،
مفاهیم ضمنی و ناپیدا و پالایش شده ی معماری ایرانی، مانند پل و ریتم پنجره
ها که در هماهنگی با عناصر محیطی و زمینه شهر توکیو در نما و حجم بیرونی
ساختمان جلوه گر شده اند.گروه دوم، شامل مفاهیم آشکار و نمادین و کارکردیِ
معماری ایرانی، مانند حیاط مرکزی، هندسه ایرانی که در انطباق با کارکردهای
جدید متحوّل شده و فضاهای داخلی ساختمان را شکل داده است. در ساختمان سفارت
از ترکیب دو حجم استفاده شده است. یک مکعب مستطیل کشیده ی بتنی که ضلع
جنوبی آن دارای انحنایی به سمت داخل است و یک دیوار منحنی که از ضلع منحنی
مکعب مستطیل آغاز شده و ورودی ساختمان را نشان می دهد. فضاهای داخلی
ساختمان شامل دو بخش مجزا است. عمده مصالح ساختمان از سنگ، بتن و شیشه
تشکیل شده و متناسب با فضای داخلی از چوب نیز استفاده شده است.
