پاورپوینت بررسی خانه باغ چهار برج توس مشهد
خانه باغ چهار برج توس:
موقعیت فعلی:
در 25 کیلومتری شمال غرب مشهد_بخش مرکزی_ دهستان توس_5 کیاومتری جنوب غربی
مجموعه فرهنگی تاریخی آرامگاهفردوسی قرار دارد.وجه تسمیه و تاریخچه:
خانه چهار برج در بین اهالی روستا به خانه ارباب و به عات قرارگیری در روستای چهار برج,مشهور است.
بر اساس گفته ریش سفیدان و شواهد موجود استفاده از آجرهای سینه کفتری و
قاشقی در رخبام وکاربرد قوس های هلالی متداول دوره قاجاریه و پهلوی
و...قدمت بنا به این دوره هاباز می گردد.
مالکیت بنا اکنون خصوصی است.
اثر باغی است حدا 4هکتار که پلان بنا تقریبا مستطیل شکل و به ابعاد18*16
متر می باشد که در منتهی الیه ضلع شرقی ایجاد شده ودارای حیاط مرکزی است.
مصالح شامل: خشت،آجر،چوب،سنگ،فلز، (بصورت شیروانی)می باشد و ارتفاع بنا حدودا 5/4 متر است.
اجزاء بنا شامل:
الف زمستان نشینه (پذیرایی به ابعاد 4*6 در ضلع جنوبی)
ب کرسی خانه( اتاقهای مجاور زمستان نشینه)
ج تابستان نشینه ( اتاق های شمالی)
د حوضخانه (اتاق حوضدار 2 متر پایین تر از سطح دیگر اتاقها)
بخش اول: موقعیت جغرافیاییاستان خراسان رضوی :یکی از استان های خراسان در
شمال شرقی ایران به مرکزیت مشهد است که از شمال با ترکمنستان و استان
خراسان شمالی، از غرب بااستان سمنان، از جنوب غربی و جنوب با هستان خراسان
جنوبی و از شرق باافغانستان همسایه است. این استان در سال ۱۳۸۳ با تقسیم
استان خراسان به سه استان ایجاد شد.واژهٔ رضوی در نام این استان، به
مقبرهٔ علی بن موسی الرضا در مرکز این استان اشاره دارد.مساحت این استان
۱۱۸٬۸۵۴ کیلومتر مربع بوده که از این نظر پنجمین استان بزرگ کشور
است.خراسان رضوی از ۲۵ شهرستان و ۶۵ بخش تشکیل شده‌است. ویژگیهای اقلیمی
و جغرافیایی استان خراسان رضوی:وسعت زیاد استان خراسان رضوی و عواملی
مانند وجود رشته کوه‌های مرتفع و نزدیکی به مناطق کویری در غرب و جنوب
غربی، دوری از دریا و وزش بادهای مختلف، موجب گوناگونی آب و هوا در مناطق
مختلف این استان گردیده است.بر اساس مطالعات انجام گرفته، این سرزمین به
سه منطقه آب و هوایی در شمال، مرکز و جنوب تقسیم می‌شود.شمال استان به طور
کلی دارای شرایط آب و هوایی معتدل و سرد کوهستانی است. این منطقه
حاصلخیزترین و متراکم‌ترین بخش استان از نظر جمعیت، فعالیت‌های اقتصادی و
امکانات زیربنایی است و شامل شهرستان‌های قوچان، مشهد، درگز، چناران و سرخس
می‌باشد. بیشتر جمعیت و امکانات اقتصادی و زیربنایی این منطقه، در اطراف
مشهد و در محور مشهد- قوچان قرار دارد.منطقه مرکزی استان شامل شهرستان‌های
سبزوار، نیشابور، تربت حیدریه، کاشمر، تربت جام، تایباد و خواف است. این
منطقه دارای آب و هوای نیمه صحرایی ملایم بوده و فعالیت اصلی اقتصادی آن
کشاورزی است که در دشت‌های وسیع دامنه‌های جنوبی بینالود تا کویر نمک و
مناطق کویری مرز افغانستان انجام می‌شود. این دشت‌ها از نظر آب و هوایی جزو
مناطق خشک و نیمه خشک محسوب می‌شوند و میزان بارندگی در آنها بین 200 تا
250 میلی‌متر در سال است.
جنوب استان دارای آب و هوای خشک و نیمه صحرایی است. این منطقه از
شهرستان‌های گناباد و بجستان تشکیل شده است.به طور کلی تنوع آب و هوایی
استان عبارت است از:* آب و هوای سرد کوهستانی و نیمه صحرایی سرد در شمال و
شمال غرب* آب و هوای معتدل کوهستانی در مناطقی از شمال و شمال غرب و
مرکز* آب و هوای نیمه صحرایی ملایم در شمال شرق، مرکز و مناطقی از غرب و
نیز مناطق کوهستانی جنوب* آب و هوای گرم صحرایی فراگیر مناطق مرکزی به طرف
جنوب و جنوب غرببررسی وضعیت بارندگی استان نشانگر این است که در بیش از
90% استان توزیع مکانی و زمانی بارش‌ها و پراکندگی آنها یکنواخت و مشابه
نیست. میزان ریزش‌های جوی به صورت باران و برف در 15% مساحت استان (نواحی
شمال و شمال غربی) آن نسبتاً زیاد است. میانگین بارندگی سالانه این ناحیه
بین 300 تا400 میلی‌متر تغییر می‌کند ولی در مناطق جنوبی، شرقی و مرکزی،
میزان بارندگی کاهش چشمگیری می‌یابد و به حدود 150 میلی‌متر
می‌رسد.اقلیمآب و هوای مشهد معتدل و متغیر است و وزش بادها در آن بیشتر
در جهت جنوب شرقی به شمال غربی است. حداکثر درجه حرارت در تابستان‌ها ۴۳
درجه بالای صفر و کمترین آن در زمستان‌ها ۲۳ درجه زیر صفر است.
4- تاریخ نگاری معماری و شناخت تاریخچه بنا 1-4-پیشینه ساخت بنادر مورد
ساخت بنا اطلاعات دقیق و مستندی وجود ندارد بنا بر گفته اهالی منطقه از
حدود 90- 80 سال پیش این باغ وجود داشته است که در گذشته شامل فضاهای دیگری
نیز بوده است . با توجه به عکس هوایی سال 1334 این بنا قطعاً در دهه 30
وجود داشته است .امّا با دقّت در فرم معماری بنا و نوع تزئینات بکار رفته
می توان این گونه گفت که باغ پیشینه ای از اواخر قاجار و اوایل پهلوی دارد
که به مرور زمان دستخوش تغییراتی گردیده است . استفاده از آجر و آجر
لعابدار و اجرای تزئینات آجری نمالی شمالی و فضای حوضخانه نشان از تزئینات
اواخر قاجار دارد که روند استفاده از آجر در ساخت بنا و تزئینات در دوره
پهلوی نیز ادامه داشته است . از باغ قدیمی که حدود آن تا سالهای اخیر باقی
مانده بود ، در حال حاضر بنای فعلی و محدوده فعلی آن باقی مانده است و
مابقی تفکیک شده و به فروش رسیده است . تنها مدرکی که می توان به آن
استناد کرد بنای فعلی و مشخصه های معماری و هنری آن است فرم پلان و نحوه
قرار گیری اجزاء آن هم تداعی کننده معماری سنتی است و هم نشان از معماری
مدرن دارد . فضای حوضخانه و رواق کنار آن و دو اتاق شرق و غرب آن و
تزئینات آن نشانی از معماری سنتی دارد و نحوه قرار گیری دیگر فضاها و روابط
بین آنها نشان از نفوذ اصول معماری مدرن در معماری سنتی دارد . در کل
باتوجه به آثار و شواهد موجود می توان این گونه گفت که این بنا متعلق به
اواخر قاجار و اوایل دوره پهلوی بوده که در دوره های بعد تغییراتی در آن
صورت گرفته است .
-4- بررسی وجه تسمیه،بانی و سازنده بنا و نوع مالکیتاین بنا با نام خانه
باغ چهار برج به شماره 13500 و به تاریخ 6/7/84 در فهرست آثار ملی به ثبت
رسیده است .این بنا در بین اهالی روستا به خاته اربابی موسوم است . البته
به دلیل قرار گیری در روستای چهار برج به خانه چهار برج نیز معروف است .
این بنا در گذشته به ارباب و خان روستا تعلق داشته و پس از انقلاب توسط
فردی از اهالی سبزوار از خان روستا خریداری شد و پس از آن فردی به نام محسن
مقیمی ملک را خریداری می کند و در حال حاضر ابن ملک در تملک آقای رفیعی می
باشد . 3-4- مستندات تاریخی، فنی و تصویری بنا تنها مستندات تصویری
موجود عکسهایی هوایی سالهای گذشته است که قدیمی ترین آن متعلق به سال 1334
می باشد که در آن محدوده باغ و نحوه تقسیم کرتها و نحوه قرارگیری بناها در
محدوده باغ قرار دارد . در عکس های سالهای 1372 و 1384 نیز محدوده باغ تا
حدود زیادی مشخص است .که با توجه به همین عکسها می توان نحوه چیدمان عناصر
تشکیل دهنده باغ مشاهده نمود و مطالغات لازم را در این زمینه انجام داد .
در این عکسها محدوده باغ ، باغ خصوصی ( باغچه ) دو عمارت اصلی ، فضاهای
خدماتی و محورها و کروکی کرت ها به خوبی قابل مشاهده است . وجود این عناصر
و نحوه چیدمان آنها در محدوده باغ نشان از طرحی از پیش تعیین شده دارد که
تا حدود زیادی با اصول و قواعد باغسازی ایرانی منطبق است .و....
